Πώς οι Ευρωπαίοι θα εμπιστευτούμε ξανά την Ευρώπη

«Αγαπημένες μου φίλες και φίλοι,

Κάποτε, είχαμε ένα όνειρο.

Ότι θα δημιουργούσαμε μια Ένωση που θα σταματούσε για πάντα τους πολέμους, ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης.

Ότι την Ένωση αυτή θα καθοδηγούσαν οι αξίες του Διαφωτισμού, με σκοπό να δώσει αξία σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη και να διασφαλίσει τα δικαιώματα κάθε Ανθρώπου, χωρίς διάκριση.

Είχαμε ένα όνειρο.

Ότι η αξία της Ένωσης αυτής θα καθοριζόταν από την αξία του πιο δυνατού πολιτισμού της και όχι τη δύναμη της πιο αδύναμης οικονομίας της.

Ότι η οικονομία της θα ήταν ελεύθερη.

Αλλά, θα διέπονταν από κανόνες.

Για να μην επιτρέψουμε ξανά, ποτέ, στην απληστία του καπιταλισμού, να μας οδηγήσει σε μια νέα παγκόσμια σύρραξη.

Είχαμε ένα όνειρο.

Ότι η Ένωση θα έδειχνε την αλληλεγγύη της στους πιο αδύναμους συμπολίτες μας και θα λειτουργούσε για να δυναμώσει τα πιο αδύναμά της μέλη.

Μέχρι να πορευτούμε ως μια Ευρώπη με κοινούς στόχους και κοινές φιλοδοξίες.

Ότι θα στεκόταν δίπλα στον πολίτη με κάθε δυνατό μέσο και θα διασφάλιζε ότι κάθε Ευρωπαία και Ευρωπαίος θα έχτιζαν το μέλλον τους, χωρίς φόβο για τη ζωή, χωρίς ανασφάλεια για τα προς το «ζην», με ένα υψηλό επίπεδο παιδείας και υγείας ως κοινή αφετηρία.

Αφετηρία αξιοζήλευτη, από όλον τον κόσμο.

Ότι η Ένωση αυτή θα μοιραζόταν τις αξίες της με την υφήλιο και θα εργαζόταν για έναν κόσμο που θα σεβόταν τα δικαιώματα των εργαζομένων, που θα διασφάλιζε την ποιότητα του περιβάλλοντός του και θα εργαζόταν για έναν ειρηνικό και ανθρώπινο μέλλον του πλανήτη.

Ήταν ένα όνειρο.

Ότι η Ένωση αυτή, θα ήταν δυνατή και στο πλευρό κάθε μέλους της, σε κάθε κρίση.

Και ότι ο κάθε πολίτης μέσα στην Ένωση, ανεξαρτήτως φύλου, ταυτότητας ή πεποιθήσεων, θα ζούσε χωρίς φόβο. 

Όχι μόνο χωρίς τον φόβο της επιβίωσης. 

Αλλά, χωρίς τον φόβο να τον παρακολουθούν αν δεν έχει διαπράξει έγκλημα, τον φόβο να αδικηθεί στα δικαστήρια ή τον φόβο να βασανιστεί σε κρατητήριο.

Αυτό, ήταν ένα όνειρο.

Που άρχισε να γίνεται πράξη, μετά το δεύτερο αιματοκύλισμα της Ευρώπης και της ανθρωπότητας.

Που κράτησε αρκετά, ώστε να πιστέψουμε ότι μπορεί να κρατήσει για πάντα.

Που κράτησε αρκετά, ώστε πολλοί από εμάς να το θεωρήσουμε δεδομένο.

Διαπράξαμε το πιο θανάσιμο πολιτικό αμάρτημα.

Διότι, δεν είναι δεδομένο.

Διότι, σήμερα, αυτό το όνειρο αργοπεθαίνει.

Αν, εμείς που πιστέψαμε σε αυτό, δεν του δώσουμε νέα πνοή, ο αφανισμός του θα επιταχυνθεί με γεωμετρική πρόοδο. 

Υπερβάλω; Δυστυχώς, όχι.

Η Ευρώπη που οραματιστήκαμε ταυτίζεται σήμερα, στο μυαλό των περισσότερων Ευρωπαίων, με μια απρόσωπη γραφειοκρατία χωρίς επαφή με την πραγματικότητα, χωρίς επαφή με τις προτεραιότητες και τις ελπίδες των πολιτών της.

Η Μεγάλη Ευρωπαϊκή Ιδέα, που αναγέννησε για δεκαετίες την Ευρώπη από τις στάχτες της, η Ευρώπη της Simone Weil και της Louise Weiss, της Ursula Hirschmann και της Μελίνας Μερκούρη, χάνεται σήμερα μέσα σε διαδρόμους, σε χαρτούρα και στη δική της αυτοαναφορικότητα. 

Μια γραφειοκρατία που αναλώνεται στις δικές της αγωνίες, τις δικές της διαδικασίες, το δικό της μέλλον και όχι τις αγωνίες, την προοπτική και το μέλλον της δικής μας Ένωσης.

Είναι ξεκάθαρο, σε όποιον θέλει να δει την πραγματικότητα, ότι αυτό το δαιδαλώδες σύστημα δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας.

Στο άμεσο χρονικό διάστημα, αυτή η απρόσωπη και αυτοαναφορική δύναμη, από την οποία εξαρτάται πλέον η Ένωση, θα δοκιμαστεί σε πέντε επίπεδα και κάθε ένα από αυτά μπορεί να της επιφέρει θανάσιμα χτυπήματα:

Πρώτη πρόκληση: η εσωτερική μας Δημοκρατία. 

Ακροδεξιές δυνάμεις αναπτύσσονται αποφασισμένες να ξεζουμίσουν τα γρανάζια της για δικό τους όφελος, χωρίς καμία ανησυχία για το μέλλον της Ένωσης.

Δεύτερη πρόκληση: η εσωτερική μας συνύπαρξη. 

Οικονομία και κοινωνία βαίνουν σε αντίθετες κατευθύνσεις, διευρύνουν ανισότητες και αφήνουν μεγάλους πληθυσμούς ανήμπορους να αντιμετωπίσουν το δικό τους μέλλον. 

Οι δυνάμεις των άκρων τρέφονται από αυτή την προοπτική.

Τρίτη πρόκληση: η εσωτερική μας αγορά. 

Θα χρησιμοποιήσω τη φράση ανώτατου στελέχους της ίδιας της Ένωσης:

«America innovates, China imitates, Europe regulates». 

Η δυνατότητά μας να καινοτομήσουμε και να οδηγήσουμε την οικονομία, έχει ουσιαστικά χαθεί σε έναν κόσμο που είναι πιο νέος,  πιο αισιόδοξος και πιο ατίθασος. 

Τέταρτη πρόκληση: η εξωτερική μας συνύπαρξη. 

Τρεις πόλεμοι αναπτύσσονται στη γειτονιά μας και σε κανέναν δεν έχουμε «λέγειν».

Όχι μόνο δεν έχουμε «λέγειν». 

Δεν τολμούμε καν να αρθρώσουμε άποψη. 

Η ελπίδα μας, να μην ξεχειλίσουν αυτοί οι πόλεμοι στα δικά μας βουνά και λαγκάδια, αντί να βασίζεται στην αποτρεπτική μας δύναμη, βασίζεται μόνο στη δύναμη των προσευχών μας.

Πέμπτη πρόκληση: η εξωτερική μας αγορά. 

Απέναντι στη δική μας ελεύθερη αγορά με κανόνες, έχει αναπτυχθεί ένας άκρατος καπιταλισμός, που έχει πετάξει τους δικούς μας κανόνες στον κάλαθο των αχρήστων. 

Χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν, η Ινδονησία, η Τουρκία δεν γελούν απλά όταν ακούν για δίκαιο του ανταγωνισμού ή κανόνες παραγωγής όπου το κράτος μένει μακριά από την ανάπτυξη αγορών. 

Απλά, μας κοιτούν σαν να είμαστε από άλλον πλανήτη. 

Μέχρι σήμερα, για τις προκλήσεις αυτές, η Ένωση βασιζόταν σε συμμαχίες κρατών με την ίδια πολιτισμική, κοινωνική ή/και οικονομική αντίληψη. 

Αυτή τη φορά, όμως, τις εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις η Ένωση θα τις αντιμετωπίσει σε συνθήκες απόλυτης μοναξιάς.

Μόνο ένα θαύμα μπορεί να αποτρέψει τη μεγαλύτερη δύναμη αποδιοργάνωσης του Δυτικού τρόπου ζωής, από το να κερδίσει τις επερχόμενες εκλογές στην Αμερική.

Ο αναμενόμενος, επόμενος Πρόεδρος της Αμερικής, έχει αποφασίσει να γκρεμίσει κάθε θεσμό που ελέγχει την εξουσία στη χώρα του και να εξάγει αυτό το όραμα σε άλλες κοινωνίες. 

Αν ασχοληθεί με την Ένωση, δεν θα είναι για καλό.

Άρα, η Ένωση που οραματιστήκαμε, κινδυνεύει από ένα θανάσιμο εσωτερικό χτύπημα τον Ιούνιο στις Ευρωεκλογές, και από ένα δεύτερο εξωτερικό τον Νοέμβριο στις Αμερικάνικες. 

Σε αυτό το σκηνικό, η επόμενη τετραετία θα δοκιμάσει τις αντοχές μας με τρόπο που δεν έχει γνωρίσει η γενιά μας.

«Ευτυχώς», θα μου πείτε, «στρατιές Σοσιαλδημοκρατών πολιτών είναι έτοιμοι να υπερασπιστούν το όνειρο της Ένωσης, αν απειληθεί».

Δεν ξέρω, τι θα γίνει, όταν απειληθεί το όνειρο της Ευρώπης, αλλά την Κυριακή των Ευρωεκλογών που θα διακυβεύεται το αύριο της Ένωσης, οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις είναι ότι οι στρατιές της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας θα είναι στην παραλία και στις εξοχές.

Χωρίς καμία αγωνία για το χρονολόγιο που, μόλις, σας περιέγραψα.  

Διότι, ακόμα και αυτές οι δυνάμεις, έχουν οικτρά απογοητευτεί από την Ένωση που καλούνται να υπερασπιστούν. 

Σήμερα, τρεις μήνες πριν από τις εκλογές, η δυνατότητα να διασωθεί το γόητρό μας βασίζεται πιο πολύ στη μεγαλύτερη αποχή των άλλων, παρά στη δική μας δυνατότητα να εμπνεύσουμε συμμετοχή. 

Αν, περισσότεροι από αυτούς που ψηφίζουν τους απέναντι πάνε στην παραλία, εμείς θα μοιάζουμε ψηλότεροι. 

Αλλά, ακόμα και αυτή, η πιο αισιόδοξη προοπτική, βασίζεται στην ιδέα ότι θα έχει συρρικνωθεί το Ευρωπαϊκό εκλογικό σώμα.

Και μαζί του, η Ευρωπαϊκή Δημοκρατία.

Δικός μας στόχος, δεν είναι να μοιάζουμε ψηλότεροι βλέποντας τους άλλους να κονταίνουν. 

Αλλά, να φέρουμε περισσότερες Ελληνίδες και Έλληνες στην κάλπη από την τελευταία φορά που προσήλθαμε σε κάλπες και αυτές οι Ελληνίδες και οι Έλληνες να ψηφίσουν για το δικό μας όραμα, μιας νέας και δυναμικής Ένωσης.

Σε αυτό το πολιτικό περιβάλλον, μου φάνηκε αστείο να μιλήσω για χρηματοδοτικά πακέτα, για το ΕΣΠΑ ή το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Η σημερινή δύναμή τους, δεν μπορεί να αλλάξει την αρνητική δυναμική της Ευρώπης που περιέγραψα. 

Το διακύβευμα αυτών των εκλογών, λοιπόν, είναι άλλο:

Αν το όνειρο μιας ενωμένης Ευρώπης των λαών της, θα βρει τη δύναμη να μεγαλουργήσει ξανά ή θα μείνει για πάντα όνειρο μιας γενιάς που, αργά, αλλά σταθερά, φεύγει από την ζωή. 

Σε κάθε περίπτωση την ενεργή ζωή.

Δηλαδή, της γενιάς που εκπροσωπούμε όλοι μας, σήμερα, μέσα σε αυτό το δωμάτιο. 

(Και βάζω πρώτο τον εαυτό μου σε αυτή τη γενιά).

Για να μεγαλουργήσει ξανά αυτό το όνειρο, πρώτη μας δουλειά, είναι να χτίσουμε μια νέα γενιά που πιστεύει στα όνειρα.

Σε πολιτικά οράματα.

Που πιστεύει στη Δημοκρατία, στην ελευθερία και την αλληλεγγύη ως αντίβαρα στον φόβο και τη μοναξιά.

Όπως πιστέψαμε και εμείς.

Που πιστεύει ότι η Ένωση βασίζεται σε αξίες και ότι τις αξίες αυτές, θα τις υπερασπιστεί με αποφασιστικότητα που υπερβαίνει και υπερνικά το θράσος των εχθρών της. 

Που πιστεύει ότι η Κοινωνία θα οδηγεί την Οικονομία και ότι οι προτεραιότητες του Ανθρώπου θα επιβάλλονται σε αυτές του Κέρδους.

Κλισέ; Προφανώς, κλισέ.

Αλλά, πίσω από κάθε κλισέ χτίζεται ένα σχέδιο και πίσω από το σχέδιο επενδύονται πόροι που μπορούν να κάνουν το σχέδιο πράξη.

Μέχρι, που το κλισέ γίνεται η νέα πραγματικότητα.

Όπως κάποτε έγινε με τα ευρωπαϊκά Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα.

Αν το οραματιστείς, αν το πεις και το πιστέψεις και αν αγωνιστείς για αυτό, κάτι που σήμερα ακούγεται κλισέ, βαφτίζεται «η νέα πραγματικότητα»  

Αν επιμένετε, λοιπόν, να μιλήσουμε για χρηματοδοτικά πακέτα, το πρώτο που πρέπει να αλλάξουμε είναι να τα κάνουμε από αμυντικά και ασθμαίνοντα, επιθετικά και αποφασισμένα. 

Το Ταμείο Ανάκαμψης, των 750 δισεκατομμυρίων σε ευρωπαϊκά δάνεια, να γίνει Ταμείο Ανάταξης αρκετών τρισ.

Με πρώτο στόχο, όχι την απρόσωπη ανάπτυξη ή τη θεωρία ότι όλες οι βάρκες επιπλέουν μαζί, ούτε με τη λογική πως ό,τι περισσέψει από την ευημερία των λίγων, θα στάξει κάτω στους πολλούς, αλλά με τη συνειδητή και εκούσια μείωση των ανισοτήτων, μέσα από την αναβάθμιση των κοινωνικών υπηρεσιών που διασφαλίζουν την ποιότητας ζωής των ασθενέστερων.

Όχι με την τυφλή αύξηση μισθών, που καθιστά την οικονομία μη ανταγωνιστική, ούτε με την πολιτική των επιδομάτων που καθιστά την κοινωνία όμηρο της πολιτικής.

Αλλά, με την ανάπτυξη βασικών και καθολικών κοινωνικών υπηρεσιών που απελευθερώνουν τους Ευρωπαίους πολίτες, που ενισχύουν το ευρωπαϊκό ΑΕΠ, που σβήνουν τον φόβο από τα μάτια κάθε Ευρωπαίας και Ευρωπαίου μέχρι να νιώσει μέλος της ίδιας μεγάλης οικογένειας.

Με στόχο δεύτερο, τη συμμετοχή κάθε Ευρωπαίας και Ευρωπαίου, στη λήψη αποφάσεων με κάθε σύγχρονο μέσο στη διάθεσή μας.

Αν δεν ανοίξουμε διάπλατα τις πόρτες και τα παράθυρα στη Δημοκρατία, η γραφειοκρατία της Ευρώπης θα πνιγεί από τη δική της μούχλα.

Με στόχο τρίτο, τη δημιουργία, όχι μόνο ενός δυνατού ευρωπαϊκού στρατού αλλά και την υποστήριξή του από μια βιομηχανία που επενδύει στην έρευνα, η οποία την καθιστά ισότιμη των πιο δυνατών αμυντικών βιομηχανιών και πολύ πιο καινοτόμα.

Με στόχο τέταρτο, την ανάπτυξη ενός οικονομικού κάστρου, όχι για να κρατάμε έξω τους ανταγωνιστές μας αλλά για να επιβάλουμε σε αυτούς τους δικούς μας όρους παραγωγής, τους δικούς μας κανόνες. 

Αν στην Ένωση απαγορεύουμε στους αγρότες μας να παράγουν με φυτοφάρμακα που σκοτώνουν τη χλωρίδα και την πανίδα της Ευρώπης, δεν μπορούμε να εισάγουμε τα ίδια προϊόντα από χώρες που καμία ευαισθησία δεν έχουν για την δική τους χλωρίδα και πανίδα.

Προφανώς, το ίδιο ισχύει για τη βιομηχανία μας.

Αν στην Ένωση απαγορεύουμε να χρησιμοποιούμε παιδιά για εργάτες, δεν μπορούμε να εισάγουμε μπλουζάκια που παράγονται από παιδιά.

Αν στην Ένωση απαγορεύουμε να μολύνουν τον αέρα τα εργοστάσιά μας, δεν μπορούμε να εισάγουμε προϊόντα από εργοστάσια που μολύνουν τον ίδιο ακριβώς αέρα που αναπνέουμε εμείς και τα παιδιά μας.

Και αν στην Ένωση δεν είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε τη βιομηχανία μας, δεν μπορούμε να εισάγουμε από εταιρίες που πίσω τους έχουν τη δύναμη ολοκληρωτικών Κυβερνήσεων.

Τουλάχιστον, όχι χωρίς φόρους που ισοσκελίζουν τους όρους του ανταγωνισμού, το πεδίο της μάχης.

Τους φόρους αυτούς, εγώ τους ονομάζω «κοινωνικούς δασμούς».

Αλλά πείτε τους ό,τι θέλετε, διότι ξέρω ότι υπάρχουν κάποιοι που φοβούνται λέξεις.

Απλά, να θυμάστε ότι αυτά έλεγε ο Trump στο industrial mid west. Μίλησε στην εργατιά και την αγροτιά, στις οποίες κάποτε μιλούσαμε εμείς οι Σοσιαλιστές, οι Σοσιαλδημοκράτες, οι Εργατικοί, οι Δημοκρατικοί και πήρε τη μπουκιά μέσα από το στόμα της Hillary.

Διότι, εμείς επιμένουμε να τους κάνουμε διαλέξεις περί ελεύθερου εμπορίου για τις οποίες ακόμα και οι οικονομολόγοι που ανέπτυξαν τη θεωρία του ελεύθερου εμπορίου, μας κοιτάνε με απορία.

Αν δεν πιστεύετε εμένα, διαβάστε το βιβλίο «Good Economics for Hard Times» που έγραψαν οι Νομπελίστες Benerjee και Duflo.

Και τι έκανε όταν πήρε την εξουσία, στις ΗΠΑ, ο Trump; Αντί να υπηρετήσει την εργατιά και την αγροτιά που τον ψήφισε, γύρισε όλες αυτές τις πολιτικές εναντίον τους.

Τέτοιοι είναι οι αντίπαλοί μας και αν δεν καταλάβουμε ότι θα πουν και θα κάνουν καθετί για να εκλεγούν και να ηγεμονεύσουν, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να τους σταματήσουμε.

Στόχος πέμπτος, λοιπόν, μια επιθετική πολιτική ανάπτυξης και επιβολής Ενωσιακών εταιριών σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες που θέλει να γίνει ανταγωνιστική η Ευρώπη, μέχρι να μπορούν να κοιτάξουν τις Κινεζικές και τις Αμερικανικές στα μάτια. Σε κάθε γωνιά του κόσμου.

Για να πετύχουμε, όμως, αυτούς τους στόχους, θα πρέπει να διασφαλίσουμε δυο ευρύτερες συνθήκες και κλείνω με αυτές:

Πρώτη συνθήκη:

η Ευρώπη να χτίσει ένα σύστημα εσωτερικού ελέγχου, που θα τιμωρεί την καταπάτηση των αξιών της από κράτη μέλη.

Δεν μπορεί η Ευρώπη να κρατάει την Ελλάδα υπόλογη για τα οικονομικά της στοιχεία και να αφήνει για χρόνια την Πολωνία και την Ουγγαρία να καταπατούν βασικά δικαιώματα, να φιμώνουν τον τύπο και να απειλούν την δικαιοσύνη. 

Η ιδέα μιας Ευρώπης, όπου η Le Pen και ο Orban θα θέτουν κανόνες σωστής Ενωσιακής συμπεριφοράς, είναι όσο ανορθόδοξη είναι και η επικείμενη εκλογή Trump.

Και δεύτερη συνθήκη:

η Ευρώπη να χτίσει συνειδητά και επιθετικά τον δικό της πολιτισμό, με αναγνώριση και αναφορά σε κάθε πολιτισμό της Ένωσης.

Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Είναι προϊόν εξέλιξης και σύνθεσης των πολιτισμών της Ευρώπης, των θαυμάτων που δημιουργήσαμε αλλά και των λαθών που κάναμε στο παρελθόν. 

Αν η Ευρώπη θέλει να είναι πιστή στις αρχές και τις αξίες του Διαφωτισμού, αν θέλει να χτίσει και να προωθήσει τις ιδέες του Ουμανισμού, τότε οφείλει να κάνει δικές της όλες εκείνες τις ψηφίδες που συνθέτουν τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Τη συνειδητή άρνηση της Ευρώπης να συνδεθεί με την ιστορία της τη ζήσαμε πρώτη φορά την εποχή που συζητούσαμε το Σύνταγμα της Ευρώπης.

Και την έζησα ξανά, πιο γλαφυρά, ως Υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού.

Σήμερα, για την Ευρώπη, δεν υπάρχει η αρχαία Ελλάδα, δεν υπάρχει η Ρώμη, το Βυζάντιο, η Αναγέννηση, η Ισλαμική Ισπανία, δεν υπάρχουν ο Πρώτος και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ούτε το Ολοκαύτωμα. 

Για την Ευρώπη, ο πολιτισμός της Ένωσης ξεκινάει από την ημέρα που υπεγράφησαν οι Ιδρυτικές Συνθήκες.

Αυτό, αφήνει στην Ευρώπη ένα τεράστιο κενό.

Ενώ, χώρες όπως, η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν ακόμα και η Αμερική, αγκαλιάζουν τον πολιτισμό τους από την γέννησή τους μέχρι σήμερα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει τον δικό της φοβικά. 

Ουσιαστικά τον αρνείται. 

Αν δεν κλείσει αυτό το κενό, το αξιακό της πλαίσιο που γέννησε την Ένωση μοιάζει να μην έχει ρίζες. Να μην έχει ιστορία. 

Και όταν ένας πολιτισμός δεν αναγνωρίζει κοινές ρίζες και κοινό παρελθόν, δεν μπορεί να χτίσει κοινό μέλλον. 

Η ανάδειξη ενός κοινού δυναμικού πολιτισμού, που πηγάζει από τις ρίζες των επιμέρους πολιτισμικών μας καταβολών, ως αφετηρία της οποιασδήποτε μελλοντικής μας συνύπαρξης, ανάπτυξης και ευημερίας, είναι ίσως η μεγαλύτερη συμβολή που μπορούν αν φέρουν οι Έλληνες Σοσιαλδημοκράτες στο τραπέζι όλων των Ευρωπαϊκών συζητήσεων.

Διότι, είναι θεμελιακό.

Φίλες και φίλοι της Σοσιαλδημοκρατίας,

Η μάχη για το όραμα της Ένωσης, προφανώς, δεν θα κερδηθεί στις παραλίες της Αττικής. 

Ούτε, στα γόνατα, προσευχόμενοι σε θαύματα.

Η μάχη για το όραμα της Ευρώπης, θέλει πρώτα να γραφτεί με φρέσκο μελάνι. 

Οι ιδέες του χθες, πρέπει να γίνουν τα οράματα του αύριο.

Να δυναμώσει στις καρδιές της κάθε Ευρωπαίας και του κάθε Ευρωπαίου που πιστέψαμε σε αυτό. 

Να γίνει κτήμα μας. 

Έχουμε μείνει λίγοι και για αυτό πρέπει να έχουμε πίστη που υπερνικά την αποφασιστικότητα των πολυάριθμων αντιπάλων μας. 

Και τέλος, να γίνει λόγος που ακουμπάει κάθε άνθρωπο, στον οποίο μέσα του έχει φωλιάσει ο φόβος. 

Σε κάθε άνθρωπο, που μέσα στην καρδιά του έχει σβήσει η ελπίδα ότι κάτι μπορεί να φτιάξει.

Και εκεί, να ανάψουμε μια φλόγα που του λέει ότι ακόμα και αν ο κόσμος όλος οδηγηθεί στο χάος του διχασμού, εμείς εδώ θα δυναμώνουμε τη δική μας Ένωση.

Τώρα, είναι η ώρα από την ανασφάλεια της επικείμενης ήττας, να περάσουμε στην σιγουριά της επόμενης νίκης.

Από την άμυνα, να περάσουμε στην επίθεση. 

Και τον φόβο που βλέπουμε στα μάτια των πιο ευάλωτων συμπολιτών μας, να τον αντικαταστήσουμε με ελπίδα. 

Διότι, αυτός ο φόβος, σε αυτά τα μάτια, είναι το μόνο έδαφος που βρίσκουν εύφορο οι εχθροί μας.

Χωρίς αυτόν αφυδατώνονται, αδυνατίζουν και αποδυναμώνονται.

Και μόνο έτσι, θα καταφέρουμε να τους οδηγήσουμε πίσω, στην τρύπα από την οποία βγήκαν.

Έχουμε τρεις μήνες να πείσουμε. 

Και πέντε χρόνια να εφαρμόσουμε.

Σας ευχαριστώ».

Παρακάτω θα δείτε ολόκληρη την ομιλία μου: