Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου, που δημοσιεύτηκαν πριν ελάχιστες μέρες, μόλις το 32% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα θεωρούν ότι τα δημοκρατικά δικαιώματα και το κράτος δικαίου, προστατεύονται επαρκώς στη χώρα μας, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στην υπόλοιπη Ευρώπη, είναι υπερδιπλάσιος και ανέρχεται στο 66%. Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση, στο σχετικό ερώτημα, που αφορά άμεσα στη λειτουργία των θεσμών.

Την ίδια μέρα με τη δημοσίευση αυτών των αποτελεσμάτων, απονεμήθηκε το Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών, σε τρεις οικονομολόγους, που μελέτησαν και μοιράστηκαν μία θεμελιώδη θεώρηση: ότι η ευημερία των Εθνών εξαρτάται από την ποιότητα των θεσμών τους. Ότι επίμονα φαινόμενα ανισοτήτων, μεταξύ κρατών, απορρέουν από το πόσο ισχυροί είναι οι θεσμοί μέσα στην κοινωνία και πόσο οι θεσμοί σέβονται τους πολίτες, τα δικαιώματα, και τους κόπους τους.

Χρόνια τώρα, οι Έλληνες απαιτούν ένα κράτος που λειτουργεί και θεσμούς που μπορούν να εμπιστευτούν. Ειδικά από το 1996 μέχρι σήμερα ψηφίζουν «Εκσυγχρονισμό» επί Κ. Σημίτη, «Επανίδρυση» επί Κ. Καραμανλή, «Πρώτα ο Πολίτης» επί Γ. Παπανδρέου και (με ένα μικρό διάλειμμα την εποχή των μνημονίων), «Επιτελικό Κράτος» επί Κ. Μητσοτάκη. Τυχαίο; Πόσο πιο καθαρά περιμένουμε, να μας πουν οι ψηφοφόροι: «Είναι οι θεσμοί, ηλίθιοι!»;

Το αίσθημα ανασφάλειας και αγανάκτησης που γεννάει στο κοινωνικό σύνολο η μη λειτουργία των θεσμών, είναι παραλυτικό και για την κοινωνία και την οικονομία μας. Δυστυχώς όμως, στο τιμόνι της βρίσκεται μία Κυβέρνηση που ούτε θέλει ούτε μπορεί να το καταλάβει. Αντίθετα, κάνει ό,τι μπορεί για να το επιβαρύνει. Η υπερσυγκέντρωση εξουσίας στο Μέγαρο Μαξίμου, η ποδηγέτηση της λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών, η αδιαφορία για τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων, οι ανάρμοστες σχέσεις με την ηγεσία της Δικαιοσύνης, η υποβάθμιση της Αυτοδιοίκησης σε ρόλο κομπάρσου και χειροκροτητή, ο διεκπεραιωτικός ρόλος του Κοινοβουλίου, συντελούν στην περαιτέρω συρρίκνωση της προοπτικής θεσμικής, ανάταξης της χώρας. Με προφανείς αρνητικές συνέπειες και στο μέτωπο της οικονομίας.

Σήμερα, όλοι νιώθουμε εγκλωβισμένοι σε ένα παραγωγικό μοντέλο που βασίζεται σε εισαγωγές και κατανάλωση, αφήνει ανεξέλεγκτη την αισχροκέρδεια, ερημώνει την Περιφέρεια, δημιουργεί στρατιές νεόπτωχων που δουλεύουν όλο και περισσότερο, αλλά το εισόδημα τούς φτάνει όλο και λιγότερο, αποθαρρύνει τους νέους να κάνουν οικογένεια και μάς οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην επόμενη κρίση.

Στη συζήτηση για το προσχέδιο του Προϋπολογισμού χρησιμοποίησα το παράδειγμα του Έβρου. Διότι, ακόμα και εκεί που η Κυβέρνηση κάνει σωστές επενδύσεις, όπως στο λιμάνι τις Αλεξανδρούπολης, επειδή δεν κάνει περιφερειακό σχεδιασμό, αξιοποιώντας τοπικούς θεσμούς και φορείς, έχει ερημώσει ο Βόρειος Έβρος. Ερήμωσαν τα ελληνικά σύνορα.

Για να δημιουργήσουμε, όμως, πλούτο βιώσιμα και με προοπτική στον Έβρο, όπως και κάθε άλλη περιοχή της Ελλάδας, πρέπει να αλλάξουμε το παραγωγικό μας μοντέλο. Και το πρώτο βήμα για να γίνει αυτό, είναι να σεβαστούμε και να δυναμώσουμε τους θεσμούς και τους φορείς της περιοχής, να τους ακούσουμε, να τους συντονίσουμε και μετά να τους εμπιστευτούμε τη λύση. Περιφέρεια και Δήμους. Τοπικό Πανεπιστήμιο. Επιμελητήρια και Επαγγελματικούς φορείς. Συνεταιρισμούς και Ομάδες Παραγωγών. Συνδικαλιστικά όργανα και Εργατικά Κέντρα. Διότι, από αυτούς θα καταλάβουμε το πραγματικό πρόβλημα και αυτοί θα είναι οι εμπνευστές και οι φορείς της λύσης, αν θέλουμε να υπάρξει λύση. Από κάτω προς τα πάνω. Όχι, από πάνω προς τα κάτω.

Και αφού τα κάνουμε αυτά, πρέπει να καταγράψουμε όλα τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας, για να οδηγήσουμε τη νέα προσέγγιση, διευκολύνοντας το έργο των τοπικών φορέων που θα γίνουν διαχειριστές αυτών των εργαλείων: Τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και τη δημόσια περιουσία στην περιοχή, τα χρήματα από το εξωτερικό, τραπεζικές διευκολύνσεις και φορολογικά κίνητρα. Χωρίς συντονισμό των πέντε αυτών εργαλείων, από δυνατούς τοπικούς θεσμούς και φορείς, δεν θα αλλάξει ποτέ το παραγωγικό μας μοντέλο.

Στην οικονομία μπορεί να μην υπάρχουν λοιπόν «λεφτόδεντρα», όπως μονότονα επαναλαμβάνει η Κυβέρνηση, υπάρχουν όμως πολιτικές επιλογές. Και το μήνυμα των τριών οικονομολόγων και της σύγχρονης προοδευτικής διανόησης, είναι σαφές: Επισκευάστε τους θεσμούς που δεν λειτουργούν ή δεν τους αφήσατε να λειτουργήσουν και κάντε τους πιο δυνατούς. Έτσι, θα πυροδοτήσετε πραγματική ανάπτυξη, διότι, έτσι αναγνωρίζεται και αξιοποιείται η πραγματική αξία των πλουτοπαραγωγικών σας πηγών. Και έτσι ο πλούτος που παράγεται, θα δημιουργηθεί πιο βιώσιμα και θα μοιραστεί πιο δίκαια.