Η απόφασή του Μουσείου Μπενάκη να οργανώσει την έκθεση του Άρα Γκιουλέρ δύο μέρες πριν την επίσκεψη του Πρωθυπουργού της Τουρκίας στην Αθήνα είναι μάλλον συμπτωματική.

Δεν θα μείνει όμως έτσι στην ιστορία.

Θα μείνει σαν μια παρέμβαση που δεν θα μπορούσε να έρθει σε καλύτερη στιγμή.

Θα ήθελα λοιπόν να ευχαριστήσω τόσο το Μουσείο όσο και τον Αρά Γκιουλέρ που δίνουν το δικό τους στίγμα σε αυτή την χρονική στιγμή.

Για όσους θυμούνται την προηγούμενη θητεία του Πρωθυπουργού στο Υπουργείο Εξωτερικών θα αναγνωρίζουν ότι αυτή δεν είναι μια τυχαία επίσκεψη.

Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι έτοιμες να μπουν σε μια νέα φάση.

Μια φάση που μπορεί να οδηγήσει τα πράγματα μπροστά, μπορεί και όχι.

Μπορεί να οδηγήσει σε μια ουσιαστική προσέγγιση με ανατρεπτικές συνέπειες και για τους δύο λαούς.  Μπορεί και όχι.

Όμως ο στόχος της νέας φάσης είναι ξεκάθαρος.

Να απελευθερώσει τους λαούς μας από βραχνάδες του παρελθόντος και να ανοίξει τον δρόμο για μια νέα, δημιουργική και εποικοδομητική σχέση.

Ένας δρόμος όπου οι λαοί μας θα σταματήσουν να επενδύουν στον φόβο και την μιζέρια αλλά θα επενδύσουν στον πολιτισμό, στην ανάπτυξη, στην παιδεία, στον τουρισμό.

Σε δράσεις που θα φέρουν τους λαούς μας πιο κοντά και μαζί πιο ψηλά.

Το αν θα πετύχουμε τον στόχο μας ή όχι εξαρτάται από τη δυνατότητά μας να μείνουμε προσηλωμένοι σε αυτόν, να δούμε τα πράγματα διαφορετικά και να μην αφήσουμε τις προκαταλήψεις μας να μας επιβληθούν.

Φίλες και φίλοι,

Ο κόσμος του πολιτισμού είναι γεμάτος από κουραστικά στερεότυπα.

Και ίσως το πιο κουραστικό από όλα είναι το ότι ο πολιτισμός ενώνει λαούς.  Ότι γεφυρώνει διαφορές.

Δεν είμαι καθόλου σίγουρος.

Η τέχνη είναι μια ιδιόμορφη γλώσσα και μπορεί να έχει πολύ σκληρά στοιχεία.

Έχω δει τέχνη που ενώνει λαούς και έχω δει τέχνη που διχάζει γειτονιές.

Τέχνη που χτίζει γέφυρες και τέχνη που σηκώνει τείχη.

Αυτό που σίγουρα μπορεί να κάνει η τέχνη είναι να σε φέρει σε επαφή .

Και να σε προκαλέσει σε διάλογο.

Το αν θα αντιδράσεις ή θα ανταποκριθείς εξαρτάται από τον δικό σου, εσωτερικό κόσμο.

Και όμως, το αν θα αντιδράσεις ή θα ανταποκριθείς στην τέχνη, όπως και σε κάθε διάλογο, είναι αυτό που αλλάζει την ροή της ιστορίας.

Όταν πρωτοαντίκρυσα τις φωτογραφίες του Αρά Γκιουλέρ μου προκάλεσαν θυμό.

Διότι στην επιφάνειά τους έχτιζαν έναν κόσμο γνώριμο.

Σαν να περπατούσα στο Φάληρο.

Σαν να έβλεπα πλοία να φεύγουν από τον Πειραιά για τόπους μακρινούς γεμάτους περιπέτεια.

Σαν να έβλεπα γνώριμα παιδιά να παίζουν βόλους με τους φίλους τους μπροστά σε μια εκκλησιά.

Συναισθήματα γεμάτα ζεστασιά και θαλπωρή που την ίδια ώρα γκρεμιζόντουσαν.

Διότι οι ίδιες φωτογραφίες περιέγραφαν ένα κόσμο σκληρό.  Δύσκολο.  Ανυπέρβλητο.

Μπορεί οι φωτογραφίες να ήταν γεμάτες ποίηση αλλά οι περιστάσεις ήταν γεμάτες σκληρότητα.

Η γειτονιά ήταν φτωχή.

Η εκκλησία ήταν εγκαταλελειμμένη.

Το τσεμπέρι της γιαγιάς δεν ήταν το ίδιο με αυτό που εμείς μεγαλώσαμε.

Κάτι άλλο συμβόλιζε.

Κάτι που δεν ήθελα να ξέρω ή κάτι που δεν ήθελα να θυμάμαι.

Στον δικό μου κόσμο ο Αρά είχε αξιοποιήσει κάθε τι γνώριμο για να μου κλέψει την πρώτη αντίδραση και να μου υπογραμμίσει κάθε τι που ενώνει τους λαούς μας.

Και μέσα σε αυτό το συναίσθημα εισέβαλε με όλα τα στοιχεία από όλα αυτά που μας χωρίζουν.

Και έκανε και κάτι ακόμη πιο σκληρό:  υπογράμμιζε ότι τα πράγματα που μας χωρίζουν δεν είναι τίποτε άλλο από τις δικές μας, τις κοινές μας, ανθρώπινες αδυναμίες.

Η πρώτη αντίδραση σε ένα διάλογο έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.

Διότι μπορεί να αλλάξει τα πάντα.

Η πρώτη αντίδραση μπορεί να είναι τόσο βίαιη που σταματά τον διάλογο ακόμη και αν τα συμβαλλόμενα μέρη συνεχίσουν τους δικούς τους μονόλογους.

Η τέχνη του διαλόγου όμως είναι να κρατάς τον άλλον συνδεδεμένο μαζί σου ακόμη και αν τα συναισθήματα που του έχεις προκαλέσει είναι σκληρά.

Και από την μεριά σου να μείνεις συνδεδεμένος όταν όλα σου να ένστικτα σου λένε να τον εγκαταλείψεις.

Και αυτό το πέτυχε ο Αρά. Με κράτησε προσηλωμένο σε αυτόν το διάλογο, μέχρι που με κατέστησε υπεύθυνο των δικών μου φανατισμών, των δικών μου προκαταλήψεων.

Ετοιμαζόμαστε για έναν δύσκολο διάλογο με την Τουρκία.

Έναν διάλογο στον οποίο ο καθένας μας θα φέρει την δική του έκφραση.

Τις δικές του αγωνίες και προσδοκίες.

Τα δικά του θέλω και τα δικά του πρέπει.

Έναν διάλογο που θα έχει υπογραφές,  αλλά θα έχει και παραβιάσεις.

Αν θέλουμε να πετύχουμε τον στόχο μας έχει μεγάλη σημασία να μείνουμε προσηλωμένοι σε αυτόν.

Να μην αφήσουμε τους πρώτους συναισθηματισμούς μας να επιβληθούν και να συνειδητοποιήσουμε ότι τα πρώτα μας συναισθήματα δεν περιγράφουν αυτόν που έχουμε απέναντι αλλά τον ίδιο μας τον εαυτό.

Αν αντιδράσουμε απότομα σε αυτά που μας ενοχλούν θα μείνουμε προσηλωμένοι σε έναν κόσμο τόσο γνώριμο όσο γνώριμες είναι οι αγωνίες μας.

Αν όμως ανταποκριθούμε, αν μείνουμε προσηλωμένοι γνωρίζοντας ότι οι πρώτες μας αντιδράσεις περιγράφουν εμάς τους ίδιους ίσως τότε μπορέσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο μας.