Κύριε Αντιπρόεδρε, θα ήθελα να ξεκινήσω υπογραμμίζοντας ορισμένα από τα πράγματα που είπατε, διότι αν υπάρχει πλούτος στον ελληνικό πολιτισμό, αυτό έγκειται στο ότι υπάρχει μία συνέχεια από την αρχαιότητα στο Βυζάντιο μέχρι σήμερα. Αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο το οποίο δίνει στην Ελλάδα αυτό το οποίο έχει να προσφέρει στον κόσμο. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο ρόλος του Βυζαντίου εδώ είναι ο συνδετικός κρίκος, ο οποίος ενώνει τους αρχαίους με το σήμερα.

Είναι προφανές ότι τα συνεκτικά στοιχεία του Βυζαντίου, η γλώσσα και η ορθόδοξη θρησκεία, είναι αυτά τα οποία κάνουν το Βυζάντιο να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δικής μας ιστορίας και του δικού μας πολιτισμού και ως τέτοια πρέπει να τα βλέπουμε.

Εκτός όμως απ’ αυτά, το Βυζάντιο έχει και πάρα πολλά άλλα στοιχεία. Είπατε για την κυρία Αρβελέρ, και συμφωνώ απολύτως, για το ρόλο που έχει παίξει για να διατηρηθούν αυτά τα πράγματα στη γνώση που υπάρχει στη χώρα μας, αλλά και άλλοι, όπως είναι η κα. Herring και άλλοι μελετητές του Βυζαντίου, που γνωρίζουν πάρα πολύ καλά τη σχέση του Βυζαντίου με την Ελλάδα, οι οποίοι υπογραμμίζουν τη σημασία που έχει η Βυζαντινή Αυτοκρατορία για το ιστορικό της βάθος, για τη συμβολή της στις τέχνες και στις επιστήμες, καθώς και το νομικό της σύστημα και τη σημασία και την επένδυση που είχε στη διαφορετικότητα.

Όλα αυτά τα στοιχεία μαζί ουσιαστικά είναι αυτά που δίνουν το χαρακτήρα του Βυζαντίου κι αυτά τα οποία συνδέουν την αρχαιότητα μαζί μας. Χωρίς το Βυζάντιο μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, εμείς δεν είμαστε τίποτα άλλο από συγκάτοικοι με τους αρχαίους στην ίδια χερσόνησο. Μαζί με το Βυζάντιο, όμως, είμαστε οι φυσικοί τους απόγονοι. Αυτό είναι που θέλουμε να γίνει απολύτως σαφές, διότι για πάρα πολλούς λόγους, ενώ όλοι γνωρίζουμε τη σημασία που έχει το Βυζάντιο στον πολιτισμό μας, έχει πάρει πολύ μικρότερο ρόλο σε ό,τι αφορά την εθνική μας αφήγηση, στο κατά πόσο δηλαδή εμείς ως Έλληνες κρατούμε το Βυζάντιο στο ύψος το οποίο θα έπρεπε να είναι.

Εν μέρει, μπορεί να το καταλάβει κανείς αυτό, μπορεί να καταλάβει κανείς τη φοβικότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε κατά καιρούς το Βυζάντιο, είτε λόγω της Άλωσης είτε λόγω της θρησκευτικής μας σχέσης με τον πολιτισμό τον οποίο δημιούργησε το Βυζάντιο είτε ακόμα και με τον απαξιωτικό τρόπο με τον οποίο το κοίταζε η Δύση, όταν οι δυτικοί βοηθούσαν στο να δημιουργηθεί το νέο ελληνικό κράτος. Όλα αυτά μαζί έχουν δημιουργήσει μία, αν θέλετε, απόσταση μεταξύ της σημερινής Ελλάδας και της βυζαντινής μας κληρονομιάς. Αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξουμε, δυναμώνοντας το ρόλο του Βυζαντίου μέσα στην εθνική μας αφήγηση.

Ο πρώτος και ο καλύτερος τρόπος να διασφαλίσουμε την ελληνικότητα του Βυζαντίου και να την προστατεύσουμε από οποιουσδήποτε διεκδικητές είναι ακριβώς να την αγκαλιάσουμε εμείς. Όπως είπατε κι εσείς, ένα τόξο που ουσιαστικά ξεκινάει από τη Ρωσία μέχρι τα Βαλκάνια και μέχρι τον Αραβικό κόσμο και τη Δύση, αυτή τη στιγμή βλέπουν το κενό που υπάρχει και προσπαθούν να εντάξουν στοιχεία του Βυζαντίου στο δικό τους τον πολιτισμό. Μάλιστα, θα φέρω σαν παράδειγμα μία τουριστική έκθεση στην οποία πήγα, που εντυπωσιάστηκα από το μέγεθος ενός παντοκράτορα ο οποίος ήταν στη μέση, απλά δεν ήταν ένας παντοκράτορας, ήταν ο Παντοκράτορας της Αγίας Σοφίας, ο οποίος κοσμούσε το περίπτερο της Τουρκίας. Οι άνθρωποι δεν έχουν κανένα πρόβλημα με αυτά τα οποία βλέπουν ως μέρος του τι προσφέρουν ως τουριστικό προϊόν και τα υιοθετούν. Εμείς είμαστε αυτοί οι οποίοι έχουμε δρόμο να κάνουμε για να συμπληρώσουμε το κενό το οποίο υπάρχει. Όπως είπατε, δεν είναι μόνο η Τουρκία. Είναι όλοι οι άλλοι λαοί που σήμερα βλέπουν την αξία του να εντάξει κανείς αυτό τον πλούτο που είναι το Βυζάντιο μέσα στο δικό τους κόσμο.

Είναι, λοιπόν, ώρα να αφήσουμε πίσω τα δυτικοευρωπαϊκά μας κόμπλεξ, να βάλουμε το Βυζάντιο πίσω στην αφήγηση εκεί που του αξίζει και να μπορέσουμε μέσα από τα σχολεία μας, αλλά και με το ρόλο της εκκλησίας εκεί που μπορεί να παίξει ένα ρόλο, αλλά και μέσα από τη δουλειά που κάνουμε στο Υπουργείο Πολιτισμού να είναι το Βυζάντιο στην πρώτη γραμμή της μάχης του ελληνικού πολιτισμού.

Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε εμείς. Επιφυλάσσομαι να πω στη δευτερολογία μου κάποια πιο συγκεκριμένα πράγματα για το τι ακριβώς κάνουμε αυτόν τον καιρό.

ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ

Κύριε Αντιπρόεδρε, δυστυχώς τίποτα δεν είναι κεκτημένο στην ιστορία. Θα θέλαμε πάρα πολύ να είναι έτσι τα πράγματα, αλλά δεν είναι έτσι. Κάθε τι που υπάρχει, κάθε τι το οποίο συζητείται αυτήν τη στιγμή από τους χώρους εκπαίδευσης μέχρι τους χώρους πολιτικής είναι κάτι στο οποίο η Ελλάδα πρέπει να είναι πάντα παρούσα και να παλεύει γι’ αυτό το οποίο ονομάζαμε μέχρι τώρα «κεκτημένο». Τα πάντα αναθεωρούνται και είναι εύκολο να αναθεωρηθούν. Αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να είσαι πάντα στην πρώτη γραμμή της όποιας προσπάθειας γίνεται και να εδραιώνεις συνέχεια και πάλι με σύγχρονους τρόπους τη σχέση σου με την ιστορική σου κληρονομιά. Αυτό είναι κάτι το οποίο προσπαθούμε να κάνουμε μέσα από διάφορα εργαλεία.
Το πρώτο και κυριότερο απ’ όλα αυτά και ειδικά σε ό,τι αφορά το Βυζάντιο έχει να κάνει με τον τρόπο που εμείς βλέπουμε τους εαυτούς μας. Έχω ακούσει τόσα πολλά πράγματα, τόσες πολλές αμπελοφιλοσοφίες –θα έλεγα- περί ταυτότητας, που έχω κουραστεί τόσο πολύ να λέω ένα πολύ απλό πράγμα: Ότι η ταυτότητά σου είναι αυτό που είσαι. Το θέμα είναι να το αναδείξεις. Όσο δεν το αναδεικνύεις μειώνεις ένα κομμάτι του εαυτού σου. Αυτό είναι η ταυτότητά σου. Και για να το πετύχεις αυτό, το πρώτο που πρέπει να κάνεις είναι να παραδεχθείς τη σχέση σου με αυτό που θες να αναδείξεις. Οτιδήποτε άλλο είναι ψεύτικο και δεν λειτουργεί. Άρα, πρώτα απ’ όλα πρέπει εσύ να υιοθετήσεις αυτό το οποίο είσαι. Και στο θέμα του Βυζαντίου έχουμε πολύ δρόμο να κάνουμε για να φτάσουμε εκεί.

Θα σας παρακαλούσα να μην το εκλάβετε ως αντίλογο, γιατί υπογραμμίζω αυτά τα οποία είπατε, απλώς δίνω τη διάσταση της δικής μας της συμβολής σε αυτά τα θέματα πρώτα απ’ όλα.

Το δεύτερο κεφάλαιο –αν θέλετε- που συμβάλλει σε αυτήν τη δυνατότητα μας να διασφαλίσουμε ορισμένα πράγματα μέσα από την ιστορία μας, είναι αυτά που κάνουμε για να προστατεύουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Στο ΕΣΠΑ, για παράδειγμα, έχουν ενταχθεί πάρα πολλά έργα, εκ των οποίων γύρω στα εκατόν εξήντα αφορούν θέματα του Βυζαντίου και πάνω από εκατόν τριάντα με εκατόν πενήντα εκατομμύρια έχουν αφιερωθεί σε αυτόν τον σκοπό.

Το δεύτερο κομμάτι είναι η αρχαιοκαπηλία που αναφέρατε κι εσείς μέσα στην έννοια της προστασίας. Η αρχαιοκαπηλία έχει πολλές ενδιαφέρουσες προεκτάσεις. Αυτό είναι ένα θέμα που πραγματικά για να το παλέψουμε χρειάζεται η συμβολή όλων.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να υπογραμμίσω τη συμβολή του Περιφερειάρχη Ηπείρου, ο οποίος με δική του δουλειά έχει καταφέρει να μας οδηγήσει να βρούμε τις εικόνες. Από εκεί και πέρα το Υπουργείο Πολιτισμού πήρε τη σκυτάλη και εξασφάλισε τον επαναπατρισμό των εικόνων που είπατε. Αυτή ήταν μια τεράστια επιτυχία. Αυτό το έργο πρέπει να συνεχιστεί σε όλα τα επίπεδα.

Το τρίτο κομμάτι σε ό,τι αφορά την προστασία, που το θεωρώ εξαιρετικά κομβικό, είναι σε ό,τι αφορά τις διεθνείς συνεργασίες και τις διεθνείς συμφωνίες.

Όπως ξέρετε, υπογράψαμε μια καινούρια συμφωνία με το Μουσείο Γκετί, που ήταν ένα από τα τελευταία προπύργια –αν θέλετε- που έμεναν στο απυρόβλητο ως τώρα σε ό,τι αφορά τη Βυζαντινή αλλά και την αρχαία τέχνη. Δουλέψαμε πολύ συστηματικά με τους ανθρώπους του Γκετί και μετά από δέκα χρόνια προσπάθειας καταφέραμε όχι μόνο να συμφωνήσουμε μαζί τους για την επιστροφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς αλλά και να πάρουμε πίσω δύο εξαιρετικά σημαντικά κομμάτια από τη δική τους τη συλλογή. Αυτό το τρίπτυχο –αν θέλετε- δημιουργεί τους πυλώνες προστασίας για την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Το τελευταίο, όμως, κομμάτι και εδώ θα ήθελα να σταθώ ένα λεπτό, κύριε Πρόεδρε, αν μου επιτρέπετε, αφορά την προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ειδικά σε ό,τι αφορά το εξωτερικό. Εδώ θα έλεγα ότι την πρωτοκαθεδρία στην προσπάθεια που γίνεται την έχει το Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας. Γνωρίζετε τη συμβολή του Δημήτρη Κωνστάντιου, αλλά και από τότε υπάρχει μία πολύ ουσιαστική συνέχεια. Το Βυζαντινό Μουσείο όχι μόνο άνοιξε τις πόρτες του στη νέα έκθεση, αλλά τώρα ανοίγει και τον περιβάλλοντα χώρο και γίνεται ένα μέρος ζωτικό για την πόλη και για την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Πιστεύω ότι το Βυζαντινό Μουσείο και εδώ και στη Θεσσαλονίκη έχουν τεράστιο ρόλο να παίξουν.

Το δεύτερο αφορά τις διεθνείς εκθέσεις. Γνωρίζετε πολύ καλά ότι αυτή τη στιγμή το Ωνάσειο έχει μια έκθεση για το Βυζάντιο στη Νέα Υόρκη. Εμείς σχεδιάζουμε τη μεγάλη έκθεση του Βυζαντίου, η οποία σε τέτοιο μέγεθος έχει να γίνει πάνω από δέκα χρόνια και δεν είναι τυχαίο ότι επιλέξαμε τις πόλεις, όπου είναι πιο ισχυρή η πολιτική και τα media για να πάμε. Είναι εξαιρετικά σημαντικό και θα Όποιος θεωρεί ότι αυτό το κόστος δεν είναι ένα κόστος, το οποίο πρέπει να δώσουμε αυτή τη στιγμή, δεν έχει καταλάβει τη σημασία του Βυζαντίου και το ρόλο που παίζει.

Και τέλος, η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς είναι κομβικής σημασίας. Θα σας θυμίσω ότι τέσσερις τοιχογραφίες που φέραμε πίσω από την Ιταλία, τις φέραμε, επειδή ο Αρχιεπίσκοπος τα είχε φωτογραφήσει ως νέος μελετητής βυζαντινής τέχνης και αν δεν είχαμε αυτές τις φωτογραφίες, δεν θα μπορούσαμε να τα φέρουμε πίσω. Γι’ αυτό ψηφιοποιούμε τα πάντα, φωτογραφίζουμε τα πάντα, ανεβάζουμε στο διαδίκτυο τα πάντα, ώστε να ξέρουμε τι ανήκει στην πολιτιστική μας κληρονομιά, τι είναι αυτό το οποίο διεκδικούμε από τους άλλους.